در برخی موارد، افراد از نامی که در شناسنامه برای آن‌ها ثبت شده رضایت ندارند و به دلایل مختلف، از جمله ناهماهنگی فرهنگی، معنای نام، یا اشتباه در ثبت، تصمیم به تغییر آن می‌گیرند. قانون مدنی و مقررات ثبت احوال به اشخاص این اجازه را داده که با ارائه دادخواست، تقاضای تغییر نام خود را مطرح کنند. در ادامه، ضمن توضیح شرایط قانونی، یک نمونه دادخواست تغییر نام نیز ارائه شده است تا مسیر اقدام برای متقاضیان روشن‌تر شود.
خواسته:
دلایل و مستندات :
- کپی شناسنامه
- استشهادیه محلی
- عنداللزوم شهادت شهود
شرح دادخواست
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان …………
با سلام و احترام
اینجانب ………… فرزند …………، دارای شناسنامه شماره ………… صادره از ………… و شماره ملی …………، به استحضار می‌رسانم:
مستند به استشهاد نامه پیوستی نام کوچک اینجانب در شناسنامه «…………» درج گردیده است. لیکن از سالیان گذشته در بین خانواده، بستگان، دوستان، همکاران و در تمامی مراودات اجتماعی، به نام «…………» شناخته و مورد خطاب قرار می‌گیرم. این نام دوم از کودکی به صورت عرفی و مستمر برایم به‌کار رفته و عملاً نام رسمی من در جامعه محسوب می‌شود.
به جهت اینکه تمامی افراد محیط زندگی و کار مرا با این نام می‌شناسند و نام شناسنامه‌ای عملاً متروک و موجب سردرگمی و مشکلات اداری و شخصی گردیده است، تغییر نام برایم ضرورت یافته است.
بنابراین مستنداً به ماده ۲۰ قانون ثبت احوال کشور و با توجه به استشهادیه محلی پیوست دادخواست، از آن مقام محترم تقاضا دارم دستور فرمایید:
نام کوچک اینجانب از «…………» به «…………» تغییر یافته و مراتب جهت اصلاح در شناسنامه و دفاتر ثبت احوال اعلام گردد.
این درخواست از سر احساس یا سلیقه شخصی نبوده، بلکه ناشی از واقعیت عرفی و اجتماعی زندگی اینجانب و در جهت رفع مشکلات اداری و تثبیت هویت واقعی بنده می‌باشد.
تغییر این نام صرفاً از سر احساس و سلیقه نیست، بلکه ضرورتی در جهت حفظ آرامش روحی، کرامت انسانی و انطباق هویت رسمی با واقعیت درونی و اجتماعی اینجانب است. پیشاپیش از لطف و عنایت مقام عالی و محترم قضایی کمال قدردانی و تشکر را دارم .
با تقدیم احترام
نمونه دادخواست تغییر نام خانوادگی
تغییر نام خانوادگی (برخلاف تغییر نام کوچک) در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی نیست، بلکه مطابق مقررات، از جمله ماده ۴۱ قانون ثبت احوال و مواد ۹۹ تا ۱۰۱ آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت احوال، در صلاحیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه می‌باشد.
در واقع، درخواست تغییر نام خانوادگی از نوع «درخواست اداری» است نه «دادخواست قضایی»، و متقاضی باید با تنظیم فرم مخصوص درخواست تغییر نام خانوادگی به اداره ثبت احوال مراجعه و دلایل خود را برای تغییر نام خانوادگی (مانند نام نامناسب، ناهماهنگی با فرهنگ محل، طولانی بودن، یا وجود اشتباه در ثبت) ارائه دهد.
پس از بررسی موضوع در «کمیسیون ذی‌ربط در اداره ثبت احوال»، در صورت احراز موجه بودن دلایل، تصمیم لازم اتخاذ و نتیجه به متقاضی ابلاغ می‌شود.
بنابراین، چنانچه شخصی به اشتباه دادخواست تغییر نام خانوادگی را از طریق دفتر خدمات قضایی به دادگاه عمومی تقدیم نماید، دادگاه به استناد ماده ۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم صلاحیت ذاتی صادر خواهد کرد و پرونده را به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه ارسال می‌نماید؛ زیرا مرجع صالح در این مورد، دادگاه نیست بلکه مرجع اداری ثبت احوال است.
ماده ۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می‌دارد:
هرگاه بین دادگاه‌های عمومی، نظامی و انقلاب در مورد صلاحیت اختلاف محقق شود همچنین در مواردی که دادگاه‌ها اعم از عمومی، نظامی و انقلاب به صلاحیت، مراجع غیرقضایی از خود نفی صلاحیت کنند و یا خود را صالح بدانند پرونده برای حل اختلاف به دیوان عالی کشور ارسال خواهد شد.
بنابراین، طرح دادخواست تغییر نام خانوادگی نه‌تنها بی‌نتیجه است، بلکه موجب طولانی‌تر شدن فرآیند رسیدگی و اتلاف وقت خواهد شد، زیرا پس از صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده از مسیر اداری ثبت احوال دنبال می‌شود.
در مقابل، تغییر نام کوچک (اسم شخص) که از مصادیق ماده ۲۰ قانون ثبت احوال است، در صورتی که نام دارای جهات موجه قانونی باشد (مانند نام نامناسب، مغایرت فرهنگی، یا ایجاد حرج)، می‌تواند با صدور حکم دادگاه انجام پذیرد.
خلاصه مطلب
تغییر نام خانوادگی در صلاحیت اداره ثبت احوال است، نه دادگاه.در این مورد باید درخواست اداری به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه داده شود، نه دادخواست قضایی.اگر کسی اشتباهاً دادخواست به دادگاه بدهد، دادگاه طبق ماده ۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار عدم صلاحیت صادر کرده و پرونده را به اداره ثبت احوال می‌فرستد.بنابراین مسیر درست و قانونی برای تغییر نام خانوادگی، مراجعه مستقیم به اداره ثبت احوال است.